Prof. Dr. Anış Arıboğan: “Hipotermide en büyük risk, kalp durmasıdır”

Kahramanmaraş sarsıntısının 8’inci gününde arama ve kurtarma çalışmaları devam ediyor. Enkaz altında kurtarılmayı bekleyenlerde hipotermi riskine dikkat çeken uzmanlar, hipoterminin dört evresi bulunduğunu belirtiyor. Anestezi ve Reanimasyon Uzmanı Prof. Dr. Anış Arıboğan, “Hipoterminin en büyük riski kalp durmasıdır” ikazında bulundu. Hipotermide birinci yardımda yapılması gerekenlere de değinen Prof. Dr. Anış Arıboğan, hastaların dıştan ve içten ısıtılabildiklerini belirterek “Bu hastaları dıştan ısıtırken sıcak su torbaları, sıcak kompresler kullanabilirsiniz. Bunları bilhassa kasığına, boyun bölgesine ve göğsüne koyuyorsunuz. Şayet periferi birden ısıtırsanız soğuk kan tıpkı anda kalbe döner ve ani kalp durmasına yol açabilir.” diye konuştu.

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Anestezi ve Reanimasyon Uzmanı Prof. Dr. Anış Arıboğan, hipotermi ve hipotermiye birinci müdahale konusunda değerlendirmede bulundu.

Hipoterminin beden ısısının, merkezi beden sıcaklığın 35 derecenin altına düşmesi olduğunu kaydeden Prof. Dr. Anış Arıboğan, “Burada kelam konusu olan bedenin iç ısısıdır. Fakat genelde bizim ölçebildiğimiz dış ısıdır.” dedi.

Hipotermi için soğuk ile muhatap olma, evsizlik, afet durumu, suya düşe suda boğulma, kazara soğuk suya düşme üzere nedenlerin olması gerektiğini kaydeden Prof. Dr. Anış Arıboğan, “Çünkü beden ısıyı regüle edebilme için her vakit etrafı ile ısı alışverişinde bulunur. Buradaki temel mevzu budur. Rüzgâr ile muhatap olma durumu da hipotermiye yol açabilir. Beden yüzeyindeki hava hareketiyle beden ısısını kaybedebilir. Isı merkezinin regülasyonu ile ilgili beyindeki sorunlar olabilir.” dedi. 

Hipoterminin erken belirtisinde el ve ayaklarda soğukluk ve titreme görülür

Hipoterminin bedenin bir statüsü olduğunu kaydeden Prof. Dr. Anış Arıboğan, “Hipotermi geliştiği durumlarda beden ısı regülasyonunu kaybedip 25 derecenin altına düştüğü durumlarda birtakım belirtiler ortaya çıkar. Soğukluğun fark edilmesi ile bir arada bu belirtiler bize hipoterminin derecesi ve ciddiyetiyle ilgili fikir verir. Belirtiler hipoterminin derecesine nazaran değişkenlik gösterir. Erken belirtide el ve ayaklarda soğukluk, cilt renginde solukluk, titreme, net olmayan, yavaşlamış konuşma, seste kısıklık, yorgunluk ve hafif zihin karışıklığı görülür.” dedi. 

Prof. Dr. Anış Arıboğan, ileri hipotermi belirtilerinin beden hareketlerinde ve uyumunda yavaşlama, sakarlık, baş dönmesi, uyuşukluk, etrafa ilgisizlik, kalp suratında yavaşlama, teneffüste yavaşlama, şuur bulanıklığı ya da şuur kaybı, göz bebeklerinde genişleme ve ışığa tepkisizlik, teneffüs ve deveranın durması olduğunu tabir etti.

Kaç çeşit hipotermi bulunur?

Hipoterminin de evreleri bulunduğunu söz eden Prof. Dr. Anış Arıboğan, “Vücut şayet bir fabrikaysa bunun için buradaki protein üretimi, şeker üretimi enzimlerin çalışabilmesi için bir güce ve bir ısıya muhtaçlık vardır. Bu güç ve ısının olağan bir beden ısısı var, ayrıyeten da beden PH var. Bir de bedenin çalışabilmesi için bunların belli bir standartta olması gerekir. 35 derece bizim için bir ölçü, evvel hepimizin alışık olduğu bir şey titremeler ile başlar. Bu sırada güç üretmek için kan şekeri düşer. Bu evre fark edilen bir evredir, bir rahatsızlık hissi var. Ama 32’nin altına inerse bu evreye hafif diyoruz. Orta derecede uyumaya başlıyor. Son zelzeledeki yaşananlar ile ilgili olarak bunu konuşuyoruz.” dedi.

Hipoterminin dört evresi bulunuyor

Prof. Dr. Anış Arıboğan, hipoterminin evrelerini de şöyle sıraladı:

Birinci hafif evre: 35 in altı, 32’ye kadar olan süreçte titremeler, rahatsızlık hissi ve açlık var. Eller ayaklar buz üzere, bedende sirkülasyon bozulmuş, morarma soğukluk var lakin yaşamsal risk taşımıyor.

İkinci orta evre: Bunun devam ettiği beden ısısının 32-28’e düştüğü durumlarda derin bir uyku başlar. Titreme yok. Artık beden metabolizmasını bu evrede kaybediyor. Kişi uyur ve uyanmaz. Dağcılarda bu hikaye çoktur. Bundan ötürü dağcılıkta uyutmazlar.

Üçüncü şiddetli evre: Artık şuur yok. Kişiyi isteseniz de uyandıramıyorsunuz, titreme hiç yok. Bu kademede çok denetimsiz hareketler, ajitasyonda görülebilir. Burada şuur yok. Bir kişiyi uyandıramadığınız anda teneffüsüne çok dikkat etmeniz gerekir. Burada artık kalp durma riski yüksektir.

Dördüncü çok şiddetli evre: 22 derecenin altı olarak belirtilebilir. Hiçbir hayat belirtisi yoktur. Kalp masajı gereken bir mevt hali oluşur. Hipoterminin en büyük riski kalp durmasıdır ve mevt nedenidir. Şiddetli hipotermi yani daima bir maruziyet altındaysanız şu ana zelzelede olduğu üzere, korunacak bir sıcak ortamınız yoksa, beden giysileriniz çok ince ve ısı kaybını önleyecek bir kaideniz yoksa evvel hafif başlayan bir titreme ortaya çıkar. Bunu derin hoş bir uyku, şuurun büsbütün kaybolması ve gerisinden mevtle seyreder. Hipotermi bir manada sessiz ölümdür. Tıpkı vakitte hipotermi gözetici bir sistemdir, beyni de koruyor fakat bunlar denetimli olmalıdır.

Hipotermide birinci yardım nasıl yapılır?

Özellikle etrafa ilgisizlik yahut zihinsel karışıklık üzere ileri hipotermi belirtileri varsa derhal 112 numaralı acil davet merkezinin aranması gerektiğini kaydeden Prof. Dr. Anış Arıboğan, “Hasta ile konuşularak ya da yavaşça sarsarak şuuru denetim edilmelidir. Şuur kaybı durumunda teneffüs ve dolanım yani nabzı denetim etmek gerekir. Gerekliyse kalp masajı ve yapay teneffüse başlanmalıdır. Şayet mümkünse hasta sıcak bir ortama taşınmalıdır. Gelen olayda hipotermi riski bilinmelidir. Donmanın dereceleri ile fikir sahibi olunmalıdır. Çok yavaş hareket edilmelidir. Hipotermiyle muhatap olan birini çok süratli hareket ettirirsek o periferdeki (el ve ayaktaki) soğuk bir anda merkeze dönebilir. Böylelikle sizin çok hareketiniz kalp durmasına neden olur. Çok yumuşak hareket edilmelidir.’’ dedi.

Dış ısıtmada sıcak su torbaları kullanılabilir

Dış ve iç ısıtma halinde iki çeşit ısıtma uygulandığını kaydeden Prof. Dr. Anış Arıboğan, “Dış ısıtmada bu şahısları çabucak ıslaklıktan, yattığı soğuk ortamdan ya uzaklaştırıyorsunuz ya da giysilerini çıkarıyorsunuz (kuru materyal giydirilmeli) ya da etrafını sıcak ve kuru materyal ile ısıtan gereçler ile sarıyorsunuz. Bu hastaları dıştan ısıtırken sıcak su torbaları, sıcak kompresler kullanabilirsiniz. Bunları bilhassa kasığına, boyun bölgesine ve göğsüne koyuyorsunuz. Zira şayet periferi birden ısıtırsanız soğuk kan birebir anda kalbe döner ve ani kalp durmasına yol açabilir. Bedende hipoterminin devamına neden olabiliyor. Bunun için çok değerli. El ayak kısmı korunmaya alınmalı fakat ısıtma aksiyonuna bilhassa kasık bölgesinden, göğüsten ve uzunluğundan başlanmalı.” dedi.

İç ısıtma serum ya da ağız yoluyla uygulanıyor

İç ısıtmaya ait bilgiler de veren Prof. Dr. Anış Arıboğan, “Ortam sıcaklığında serumlar uygulamak, direk ağız yoluyla ya da nazogastrik bir sonda ile duruma nazaran bedene sıcak içecek, sıcak sur vererek iç organları ısıtıyorsunuz. Evvel damarlar genişliyor, ondan sonra oraya kan geliyor ve içerden ısıtmaya başlıyorsunuz. Süratli ısıtma yarım saat ve bir saat asla yapılmamalı. Isıtma aksiyonu süratli olmamalıdır. Bedende ortaya çıkan yan tesirleri önlemek için saatte ortalama 0.5-1°C’lik (santigrat derece) artış sağlanmalıdır, beden ısısının denetimli halde yükseltilmesi kıymetlidir. Şuur yerinde değilse hava yolu açıklığı sağlanmalıdır. En kıymetli şey teneffüsü izlemektir. Teneffüs az sayıdaysa derinliğini gösterir. Beyindeki ciddiyeti gösterir. Soğuk tesiri ile cilt yaraları oluşabilir. Onlar çok ovuşturulmamalı. Yaranın derinliği bilinmediğinden ötürü daha büyük yaralara sebep olabilirsiniz.  Hipoterminin en büyük riski kalp durmasıdır.” diye konuştu.

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı