İzmir’den tsunami riskine karşı “modelleme” kalkanı

Türkiye’nin en kapsamlı zelzele araştırma ve risk azaltma projelerini yürüten İzmir Büyükşehir Belediyesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nden akademisyenlerin iştirakiyle İzmir kıyılarında tsunamiye karşı tehlike tahlili modellemesi oluşturdu.

Çalışma kapsamında İzmir’in 600 kilometrelik kıyı şeridi ve kıyıya bitişik ilçeleri tek tek incelenerek haritalandırıldı. Elde edilen bilgiler ışığında hem vatandaşların muhtemel tsunami olaylarına karşı tahliye edilmesi hem de başka tedbirlerin alınması için kapsamlı bir çalışma yürütülecek.

Ege Denizi’nde son günlerde meydana gelen zelzeleler, İzmir’de tsunami riskini de bir sefer daha gündeme getirdi. Zelzele Master Planı için altlık oluşturacak yapı envanteri, depremsellik-tsunami araştırması ve mikrobölgeleme etüt çalışmalarını sürdüren İzmir Büyükşehir Belediyesi, Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner yürütücülüğünde ODTÜ’den 10 akademisyenle tsunami olaylarına karşı tehlike tahlili modellemesini de tamamladı. Buna nazaran İzmir’in 600 kilometrelik kıyı şeridi ve kıyıya bitişik bütün ilçeleri için muhtemel tsunami baskınları hesaplanarak modelleme yapıldı. Elde edilen tüm bilgiler ışığında vatandaşların tahliye edilmesi için haritalandırma yapılıp kaçış yolları için tabelalar hazırlanacak. Ayrıyeten başka tedbirler masaya yatırılacak.

Veri tabanı oluşturuldu, modelleme yapıldı, harita çıkartıldı

Deprem Risk İdaresi ve Kentsel İyileştirme Dairesi Başkanı Eylem Ulutaş Ayatar, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin kıyı alanlarında mümkün tsunami olaylarına karşı tehlike tahlillerini tamamladıklarını belirterek çalışmalara ait şu bilgileri aktardı: “Öncelikle tsunami oluşturabilecek kaynak düzeneğinin ve tesir alanındaki tesislerin belirlendiği bir data tabanı oluşturduk. Akabinde kaynağı dikkate alarak tsunami modellemesini gerçekleştirdik. Tsunami dalgalarının karadaki ilerleyişi, akım derinlikleri, tehlike dağılımları ortaya çıkarıldı ve son olarak baskın haritalarımızı elde ettik.”

Tsunami riskine dair tüm bilgiler mevcut

“İzmir olarak hem sarsıntı hem de tsunami açısından bir risk altında olduğumuzu söz edebiliriz lakin değerli olan bu riski tanımlamak ve buna karşı tedbir almak” diyen Hareket Ulutaş Ayatar, İzmir kıyılarında tsunami ile ilgili bilinmesi gereken her türlü bilgiye sahip olduklarını tabir etti. İzmir Büyükşehir Belediyesi olarak bu bilgiler ışığında çalışmalarını yürüttüklerini kaydeden Aksiyon Ulutaş Ayatar, “Bu basamaktan sonra hem vatandaşların bilgilendirilmesi için tabelalar hazırlanacak hem de yapısal ya da yapısal olmayan tedbirlerin alınması noktasında çalışmalar gerçekleştirilecek” bilgisini verdi.

İzmir’in kıyıları mercek altına alındı

Çalışmanın yürütücüsü Orta Doğu Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Kıyı ve Deniz Mühendisliği Kısmı emekli Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner de İzmir için modelleme yüklü bir tsunami tehlike tahlili yaptıklarını belirtti. İzmir’in 600 kilometrelik kıyı şeridi üzerine çalıştıklarını ve denize bitişik bütün ilçeler için mümkün tsunami baskınlarının hesaplamasını yaptıklarını kaydeden Yalçıner, “Bunu yapmak için çok sağlıklı bir bilgi tabanı oluşturmamız gerektiğinden İzmir Büyükşehir Belediyesi ile iş birliği halinde detaylı ve yüksek çözünürlüklü batimetri ve topografik bilgi tabanı hazırlandı. Denizdeki fayların tsunami oluşturma potansiyellerine ve özelliklerine nazaran kıyılardaki baskın alanların hesaplamaları yapıldı. Her bir ilçe için muhtemel baskın alanları haritalanmış olarak ortaya çıkarıldı” bilgisini verdi.

Tahliye haritaları oluşturulup kaçış yolları için tabelalar hazırlanacak

Çalışma kapsamında, elde edilen haritalar üzerinden tsunaminin tesirli olması beklenen yerlerde tesir azaltıcı yapısal tedbirler, bunun için kıyılara kimi yapıların yerleştirilip yerleştirilemeyeceği, bu yapıların maliyetleri ve performansları üzere pek çok mevzu incelendi. Bu incelemeler ışığında vatandaşlara yönelik yapılacak çalışmaları aktaran Yalçıner, “İnsanların tsunami tesirine karşı neler yapabileceği ile ilgili farkındalık artırma çalışmaları yapılacak ve tsunami kıyılara geldiğinde baskın yaşanacak bölgelerden nasıl tahliye olacağına ait haritalar oluşturulacak. Tahliye haritalarına bağlı olarak kıyılarda bilgi panoları ile kaçış yollarını ve inançlı bölgeleri gösteren tabelalar hazırlanacak” tabirlerini kullandı.

İzmir örnek olacak

İzmir’de yapılan çalışmanın benzerinin İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından Marmara kıyılarındaki ilçeler için tamamlandığını hatırlatan Yalçıner, “O çalışma, UNESCO tarafından kıymetli bir çalışma olarak gösterildi. Bu defa birebir çalışma İzmir’in 600 kilometrelik kıyı şeridinde yapıldı. Bundan sonraki adımları da İzmir Büyükşehir Belediyesi ile iş birliği halinde yürüteceğiz. İstanbul İzmir’e örnek oldu, İzmir de yalnızca diğer vilayetlerimize değil dünyadaki kentlere örnek olacaktır. ‘Tsunamiye Hazır Kentler’ ortasında yer almak için UNESCO’nun kaidelerinin adım adım sağlanması yolunda çok ileri uzaklıklar kat ettik. Kalan kısmını da tamamlayacağız” diye belirtti.

“30 metreleri aşan tsunami olayları Ege Denizi’nde olmaz”

İzmir’de tsunami konusunda en riskli bölgelerin kıyıya yakın ve düşük kotlu alanlar olduğunu, bu alanlarda da yerleşimin olmadığını söyleyen Yalçıner, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Çok sayıda insanın yaşadığı Alsancak üzere bölgelerde tahliye yolları için tabelalar hazırlanacak. Vatandaşların da bu tabelaların farkında olması değerli. Okyanuslarda, Japonya’da yaşandığı üzere 30 metreleri aşan tsunami olayları Ege kıyılarında olmaz. Ege Denizi, okyanuslara nazaran daha sığdır. Oluşacak 7’den büyük zelzele ya da öteki olaylar tsunami yaratır. Bu olaylarda İzmir kıyılarına dalganın gelmesi için bir vakit gerekir. Türkiye’de erken ikaz sistemi kurulmuş durumda ve Kandilli Rasathanesi Sarsıntı Araştırma Merkezi tarafımdan yürütülüyor. Tsunami olaylarına karşı UNESCO irtibatlı çalışan Kandilli Rasathanesi ikaz bildirilerini veriyor. Haber geldikten sonra tsunami yaklaşana kadar kıyılardan uzaklaşmak mümkün.”

Dalganın suratının insanın koşma suratından fazla olduğunu da söyleyen Yalçıner, bu yüzden beklemeden uzaklaşmak gerektiğini vurguladı. Yalçıner, “Bir kaptan denizde ise 50 metreden derin suya gitmeli. Tsunaminin genel habercisi, denizin yavaş yavaş çekilmesidir” dedi.

“Olası volkanik patlama sonucunda tsunami, Türkiye kıyılarına ulaşmayacak”

Son günlerde Ege Denizi’nde meydana gelen sarsıntılar ve volkanik patlama mümkünlüğü üzerine de değerlendirmede bulunan Yalçıner, “Ege Denizi’nde sayısı 2 bini geçen sarsıntılar yaşanıyor. Bu sarsıntılar büyük bir sarsıntının öncüleri olabilir. Bu zelzeleler bir tesir yapmayabilir ya da sarsıntıların olduğu yerde bir denizaltı volkanı patlayabilir. O da bir tsunami yaratabilir. Yola çıkan tsunami, Ege Denizi’nde dolaşıp bizim kıyılarımıza gelebilir. Tüm bu alternatiflere bakıp bu durumun da modellemesini yaptık. İzmir kıyılarının bu olaylarda oluşabilecek tsunamiye karşı riskli olmadığı sonucuna vardık. Yani İzmir ve kuzeyindeki Türkiye kıyılarına, oradan çıkacak tsunami dalgaları ulaşmayacak yahut ulaşsa da tesir bakımından zayıf kalacaktır” diye konuştu.

30 Ekim 2020’de Sisam Adası’nda yaşanan 6.6 büyüklüğündeki sarsıntının akabinde Seferihisar Sığacık Mahallesi’nde tsunami yaşanmıştı. Tsunami tesiriyle bir kişi hayatını yitirirken balıkçı barınağı ve marinaya bağlı tekneler batmış, kıyı şeridindeki konut ve iş yerlerinde hasar meydana gelmişti.

Kapsamlı bir sarsıntı çalışma programı yürütülüyor

İzmir Büyükşehir Belediyesi, kenti afetle dirençli hale getirmek, tabiatla uyumlu ve inançlı hayat alanları oluşturmak için çalışmalarına dört koldan devam ediyor. Zelzele Master Planı için altlık oluşturacak yapı envanteri, depremsellik-tsunami araştırması ve mikrobölgeleme etüt çalışmaları tamamlandığında inançlı bir kent için gerekli bilgiler elde edilmiş olacak. Tüm araştırma sonuçları entegre edilerek zelzele tesirinde yapı-zemin etkileşimi en gerçekçi halde tahlil edilecek. Zelzele tehlike haritası ile yerleşime uygunluk haritaları oluşturulacak. Kıyıları etkileyecek tsunami tehlikesine karşı gerekli tedbirler alınacak.

İzmir Büyükşehir Belediyesi, yapı stoku çalışmaları kapsamında Bornova ve Bayraklı’da yaklaşık 100 bin binanın envanterini çıkardı. Bu çalışmayla yapıların zelzele sırasındaki davranışları belirlenerek, binaya ait her türlü bilginin yer aldığı kimlik evrakı oluşturuldu. Yapı envanteri çalışmaları 2025 yılı içinde Karşıyaka’da bulunan 22 bin 767 konut için devam edecek.

İzmir vilayet merkezini referans alan 100 kilometre yarıçaplı alanda sürdürülen “İzmir İli Depremsellik Araştırması Projesi” ise hala ülkemizin en geniş ve kapsamlı zelzele araştırma projesi olarak biliniyor.  Proje tamamlandığında İzmir’in gelecekte kaç büyüklüğünde zelzeleyle karşı karşıya kalabileceğine, yapıları tesiri altına alacak zelzele ivmesinin mümkün büyüklüğüne, sarsıntıların yüzey faylanması yaratma riski taşıyıp taşımadığına, kıyılarda oluşabilecek mümkün tsunami senaryolarına ait somut bilgiler elde edilmiş olacak.

Mikrobölgeleme çalışmalarıyla da İzmir’in taban yapısı inceleniyor. 30 Ekim İzmir Depremi’nden en çok etkilenen Bornova baseninin (Bayraklı, Konak, Bornova İlçelerini kapsayan) yer yapısı ve basen tesiri dâhil davranış özelliklerinin araştırılmasına yönelik çalışmalar süratle devam ediyor. Bornova mikrobölgeleme çalışması kapsamında 7 bin 12 hektarlık alanda yaklaşık 1500 adet sondaj kuyusu açıldı. İlçede yürütülen çalışmalar tamamlanmak üzere. 

Yakın bir vakitte Karşıyaka ilçesinde mikrobölgeleme çalışmaları başlatılacak. Öteki 11 merkez ilçede de çalışmaların etaplar halinde tamamlanması hedefleniyor. 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı