“İlk haftalarda sarsıntı anını tekrar yaşamak doğal bir tepki”

Felaketlerden sonra çok dehşet, çaresizlik, dehşete düşme, şok, hisleri hissedememe, tepkisizlik, ağlayamama ya da çok ağlama, suçluluk, iştah problemleri, sarsıntı anını daima tekrar yaşıyor üzere hissetmenin doğal olduğunu söyleyen Medical Park Karadeniz Hastanesi’nden Psikiyatri Uzmanı Dr. Sevilay Kantekin, “Travmaya maruz kalan birçok kişi için bu reaksiyonlar çoğunlukla olaydan sonraki birinci haftalarda ortadan kalkacaktır. Bu süreçte pek çok kişi, bir tedaviye ya da müdahaleye gerek kalmadan doğal bir biçimde olay öncesi haline dönebilir. Doğal ahenk sürecine hürmet göstermek gerekir. Birinci günlerde öncelikle temel muhtaçlıklar sağlanmalıdır” dedi.

Deprem üzere doğal afetlerin bireyi, aileyi ve toplumu etkileyen acı verici olaylar olduğunu belirten Medical Park Karadeniz Hastanesi’nden Psikiyatri Uzmanı Dr. Sevilay Kantekin, böylesine acı olayların fizikî olarak maruz kalanlar kadar izleyici olarak maruz kalanlarda da misal tesirler yaratabileceğini söyledi.

Her bireyin bu hüzün verici olaylar karşısında maruz kaldığı olayın büyüklüğüne, kendi kültürüne, geçmiş tecrübelerine, daha evvel benzeri travmatik olayları yaşayıp yaşamadığına, yaşı ve daha pek çok şahsî değişkene bağlı olarak farklı reaksiyonlar verebileceğine dikkat çeken Uzm. Dr. Sevilay Kantekin, tekliflerde bulundu. 

AŞIRI ENDİŞE VE ÇARESİZLİK HİSSEDİLMESİ NORMAL

Uzm. Dr. Sevilay Kantekin, yaşanan travmanın akabinde akut periyotta ortaya çıkabilecek olağan ve kimi rahatsız edici yansıları şöyle sıraladı:

• “Aşırı dehşet, çaresizlik ve dehşete düşme hisleri, şok, hisleri hissedememe, tepkisizlik, ağlayamama ya da çok ağlama suçluluk, iştah sıkıntıları, olayı tekrar tekrar anlatma ya da olayla ilgili konuşmayı istememe, zelzele olayını daima tekrar yaşıyor üzere hissetme, zelzele olayını hatırlatan yerlerden ya da durumlardan kaçınmak,
• Uykusuzluk, sonluluk, çabuk öfkelenme, çok irkilme, çarpıntı, titreme, nefes almakta zorluk üzere çok gerginlik belirtilerini yaşamak.”  

Travmaya maruz kalan birden fazla kişi için bu yansıların çoğunlukla olaydan sonraki birinci haftalarda vakitle ortadan kalktığının altını çizen Uzm. Dr. Kantekin, “Bu süreçte pek çok şahısta bir tedaviye ya da müdahaleye gerek kalmadan doğal bir biçimde olay öncesi haline dönebilir. Doğal ahenk sürecine hürmet göstermek gerekir. Birinci günlerde öncelikli olarak temel muhtaçlıklar sağlanmalıdır” diye konuştu.

DUYGULARINIZI BASTIRMAYA ÇALIŞMAYIN

Uzm. Dr. Kantekin, zelzelesi şahsen yaşayan ya da şahit olan bireylere kendilerini daha uygun hissetmelerini sağlayacak şu tekliflerde bulundu:

• “Duygularınızı, ıstırabınızı bastırmaya çalışmayın. Etrafınızdaki beşerlerle paylaşmaya çalışın.
• İlk günlerde uykusuzluk, çarpıntı, iç derdi üzere çeşitli tasa belirtileri olabilir. Bu nedenle sakinleştirici, yatıştırıcı ilaç ya da alkol almayın, uykunuz günler içinde düzelecektir.
• Çok ağır telaş hissediyorsanız, nefes ve gevşeme antrenmanları yapabilirsiniz. Lakin bu yakınmalar bir iki hafta içinde azalmıyorsa, ömrünü güçleştiriyorsa, baş etmekte zorlanıyorsanız ruh sıhhati uzmanına başvurmalısınız. 
• Bu süreçte kendinize kayıplarınız için yas tutma ve üzülmeye müsaade verin, bu en doğal hakkınızdır. Daha güzel hissetmek için biraz vakte gereksiniminiz olacaktır. Hislerinizle inişler çıkışlar olabilir. Bilin ki, yalnız değilsiniz, yaşadıklarınızın deneyimleyen herkes sizinle benzeri hisler yaşıyor.”

AİLENİN REAKSİYONLARINA HAZIRLIKLI OLUN 

Yakın akrabaların birinci yansıları hissizlik, şok yahut inanmama olabileceğini; sonrasında bu yansıların inkâr, öfke yahut acı, suçlama, ıstırap ve suçluluk hissi üzere his ve davranışlara dönüşebileceğini belirten Uzm. Dr. Kantekin, “Aile üyelerinin duygusal reaksiyonlarını yorumlamaktan, eleştirmekten ve söyleyebileceklerine karşı savunmaya geçmekten kaçının.  Yakın akrabaya dokunmak ve sarılmak uygun olabilir, ancak onların rahatı yahut rahatsızlığı konusunda uyanık olun, kültür, yaş ve cinsiyet farklarına saygılı olun. Yakın akrabanın özel odanın inançlı ortamında bu haberi sindirmesine müsaade verin” dedi. 

‘GÜÇLÜ OLMALISIN’ ÜZERE KELAMLARDAN KAÇININ

Yas sürecinde olan bireylere yaklaşırken de dikkatli olunması gerektiğini işaret eden Uzm. Dr. Kantekin, acıyı azaltmak için bireylere söylenen ‘Güçlü olmalısın’, ‘Hayat devam ediyor’, ‘Yakında geçecek, bitecek’, ‘Çocukların için ayakta kalmalısın’ üzere klişe kelamlardan kaçınılması gerektiğini belirterek bunun yerine yaşanan hisleri samimiyetle anlamaya ve paylaşmaya çalışılması teklifinde bulundu.

HERKESİN BAŞA ÇIKMA YOLU FARKLIDIR

Kişilerin bu süreçte vücut bakımlarına itina göstermeye çalışarak daha evvel kendilerini rahatlatan şeyler neyse onları yapmaya çalışmalarının da tesirli olabileceğini belirten Uzm. Dr. Kantekin, “Herkesin farklı gereksinim ve baş etme yansıları vardır. Kimisi dua etme, meditasyon yapma, yürüyüş yapma üzere başa çıkma yollarına gereksinim duyarken; bir oburu sohbet etme yakınlarıyla bir ortada olma muhtaçlığı içinde olabilir. Hepsi kabul edilebilir, hepsi normaldir” dedi. 

YANLIŞ BİLGİLENDİRMELERE KARŞI DİKKATLİ OLUNMALI

Yas sürecindeki bireyleri vakitle olumlu tesirleri dikkate alınarak çalışma ömrüne yönlendirmek, öğrencileri okula devam etmeleri için desteklemek, çalışmayanları, yaşlıları ve mesken bayanlarını yeni ilgi ve uğraşı alanları bulmaları için teşvik etmenin de yararlı olabileceğini kelamlarına ekleyen Uzm. Dr. Kantekin, “Afet ve travmalardan sonra beşerler bir hatalı arama eğiliminde olabilirler. Söylentilere, tek bir kişi ya da küme sebebiyle bu bireyleri günah keçisi haline getirecek haberler ve dedikodulara karşı dikkatli olun. Bu tıp kolay dedikodulardan doğaüstü açıklamalara kadar geniş bir yelpazede olan bu söylentiler toplumsal bölünmelere neden olabilmektedir” diyerek açıklamalarını sonlandırdı. 

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı